Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ, Trưởng Ban Chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở Trung ương phát biểu ý kiến

0 giờ ngày 1/4/2019 tổng điều tra dân số và nhà ở

Tháng 6/2018, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ký Quyết định 772/QĐ-TTg về tổ chức tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 vào thời điểm 0 giờ ngày 1/4/2019 nhằm thu thập thông tin cơ bản về dân số và nhà ở phục vụ công tác nghiên cứu, phân tích quá trình phát triển dân số và nhà ở trên toàn bộ lãnh thổ nước ta; đáp ứng nhu cầu thông tin đánh giá kết quả thực hiện các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020 và xây dựng chiến lược và các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030; phục vụ công tác giám sát thực hiện Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới; giám sát các Mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc mà Chính phủ Việt Nam đã cam kết; cung cấp thông tin phục vụ xây dựng cơ sở dữ liệu tổng hợp về dân số.

Nội dung điều tra bao gồm thông tin chung về dân số; tình trạng di cư; trình độ học vấn và trình độ chuyên môn kỹ thuật; tình trạng khuyết tật; tình trạng hôn nhân; mức độ sinh, chết và phát triển dân số; tình hình đăng ký khai sinh của trẻ em; tình hình lao động - việc làm; thực trạng về nhà ở; điều kiện sinh hoạt cơ bản của hộ dân cư. 

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) Phạm Quang Vinh cho biết, tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 có một số nét mới so với 10 năm trước là quy mô mẫu nhỏ hơn (tương ứng khoảng 10% và 15% dân số) nhưng tính đại diện sẽ rộng hơn, phủ tới 40% số lượng địa bàn được chọn; ứng dụng công nghệ thông tin trong thu thập, xử lý số liệu và công bố kết quả giúp nâng cao chất lượng thông tin; minh bạch trong xử lý thông tin; rút ngắn quá trình xử lý thông tin, công bố sớm kết quả tổng điều tra; cập nhật thông tin về dân số, đề xuất nâng cao chất lượng thông tin của hệ thống báo cáo hành chính thay thế tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2029.

Hình thức thu thập thông tin được cải tiến với ba hình thức: Phiếu điện tử trên thiết bị điện tử di động (CAPI), phiếu trực tuyến sử dụng internet (webform) và phiếu giấy in sẵn. Đây là một trong những  đột phá của tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 khi lần đầu tiên Tổng cục Thống kê sử dụng hình thức CAPI và webform trong một cuộc điều tra thống kê quốc gia. Ông Phạm Quang Vinh cho hay, việc cải tiến này sẽ đem lại những lợi ích nhưng cũng tạo ra những thách thức không nhỏ trong thực hiện cuộc tổng điều tra, đó là hạ tầng công nghệ thông tin hiện nay của Tổng cục không đảm bảo để tiếp nhận nhiều hình thức truyền gửi thông tin cùng một lúc; việc sử dụng webform gặp nhiều thách thức trong công tác tổ chức thực hiện và đối với các hộ dân cư; tỷ lệ hộ hoàn thành webform rất thấp. 

Kinh phí dự toán của tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 là 1.514 tỷ đồng, tăng 3 lần so với năm 2009. Ông Phạm Quang Vinh lý giải kinh phí tăng chủ yếu là do tăng về định mức ngày công (từ 59.000 đồng/ngày/người lên 180.000 đồng/ngày/người); do chế độ công tác phí và tiền ngủ lại (từ khoảng 170.000 đồng/người/ngày lên 500.000 đồng/người/ngày); do quy mô dân số; do mua sắm và thuê hạ tầng công nghệ thông tin.

Theo ông, thông tin từ tổng điều tra dân số và nhà ở phục vụ yêu cầu thông tin của Đảng, Quốc hội và Chính phủ trong đánh giá tình hình, xây dựng chiến lược, chính sách phát triển đất nước. Do vậy, thông tin về dân số từ tổng điều tra cần được cung cấp hàng năm thay vì 10 năm thực hiện một lần. Hiện nay, phương pháp thực hiện tổng điều tra theo cách truyền thống không còn phù hợp vì gánh nặng chi phí thực hiện quá lớn; chưa tận dụng được tối đa các nguồn dữ liệu sẵn có như dữ liệu hành chính, dữ liệu lớn; chưa tận dụng được tối đa các lợi thế của công nghệ thông tin. Cần phải cải tiến phương pháp thu thập thông tin để tiến tới không thực hiện tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2029.

Nhằm sử dụng dữ liệu hành chính thay thế cho tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2029, Tổng cục Thống kê kiến nghị Bộ Tư pháp thực hiện thống kê hộ tịch đồng bộ trên cả nước, đảm bảo dữ liệu điện tử về thống kê hộ tịch được chia sẻ với Tổng cục Thống kê phục vụ khai thác thông tin thống kê về dân số hàng năm, Điều tra dân số giữa kỳ vào năm 2024 và Tổng điều tra dân số và nhà ở vào năm 2029. Thiết lập và sử dụng một loại “mã công dân” duy nhất cho mỗi người dân từ khi họ sinh ra trong các lĩnh vực quản lý nhà nước (đặc biệt tại Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, ...). Đây là thông tin quan trọng nhất giúp kết nối các nguồn dữ liệu hành chính liên quan đến người dân.

Đảm bảo an toàn, an ninh thông tin mạng

Phát biểu tại phiên họp, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, để thực hiện cuộc tổng điều tra, Thủ tướng đã ban hành Chỉ thị từ vào ngày 6/12/2017 và nhiều nội dung cho công tác tổng điều tra cũng đã được thực hiện từ năm 2017. Phó Thủ tướng đánh giá cao các bộ, ngành đã tích cực, chủ động phối hợp triển khai công tác chuẩn bị thực hiện tổng điều tra dân số và nhà ở, trong đó các Bộ Công an, Quốc phòng, Ngoại giao đã thành lập Ban Chỉ đạo, soát xét các công việc để thực hiện tổng điều tra. Điều đáng ghi nhận là các bộ, ngành đều chú trọng phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tổng cục Thống kê để thiết kế nội dung điều tra, nhất là những nội dung mới, những yêu cầu đặt ra. Các công việc trong giai đoạn chuẩn bị được tiến hành khẩn trương, cơ bản đúng với kế hoạch tổng thể Thủ tướng đã giao và hầu như đã hoàn tất công tác chuẩn bị cho tổng điều tra.

Phó Thủ tướng ghi nhận Tổng cục Thống kê đã có những thay đổi đột phá, ứng dụng công nghệ thông tin trong phục vụ cuộc điều tra, với nhiều phương pháp điều tra thu thập thông tin trực tiếp và gián tiếp, hình thức thu thập cả phiếu điện tử, phiếu in sẵn và qua điện thoại di động. Với các cách làm này, hy vọng sẽ mang lại tiện lợi, đẩy nhanh tiến độ, độ tin cậy của điều tra tăng lên và việc tổng hợp báo cáo tiến độ sẽ nhanh hơn. Phó Thủ tướng cũng cảm ơn tổ chức quốc tế đã hỗ trợ Việt Nam trong công tác điều tra dân số và nhà ở.

Nhấn mạnh công việc trong thời gian tới, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành hoàn thiện thiết kế tổng điều tra, tài liệu hướng dẫn, các phần mềm và hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin của tổng điều tra. Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an chỉ đạo các tổ chức, công ty công nghệ, nhà mạng tăng cường phối hợp với Tổng cục Thống kê và Bộ Kế hoạch và Đầu tư sớm hoàn thiện, đặc biệt là tiên lượng các rủi ro để có phương án dự phòng, đảm bảo an toàn, an ninh thông tin mạng, thông suốt của hệ thống truyền thông. Bộ Thông tin và Truyền thông đẩy mạnh công tác tuyên truyền để người dân tự giác và có ý thức hợp tác.

Công nghệ tạo ra sự tiện lợi, nhưng cũng tạo rủi ro, mà rủi ro này là có tính hệ thống, nên định phát huy triệt để công nghệ thông tin thì cũng phải tiên lượng những rủi ro của nó -  Phó Thủ tướng nêu rõ. 

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu các cơ quan hoàn thành việc lập bảng kê hộ và xây dựng mạng lưới điều tra trong tháng 12/2018. Bộ Tài nguyên và Môi trường sớm cung cấp bản đồ nền xã phường cho cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo; xây dựng mạng lưới điều tra viên, giám sát viên. 

Về tổ chức các hội nghị, Phó Thủ tướng cho biết sẽ tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc vào giữa tháng 3/2019, trong đó có đại diện cấp ủy và chính quyền địa phương tham dự để chỉ đạo cho tốt, coi đây là nhiệm vụ quan trọng. Phó Thủ tướng nhắc nhở cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo chuẩn bị nội dung cho thật tốt để nhấn mạnh ý nghĩa, tầm quan trọng của đợt điều tra này là để hoạch định Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2030 - một nhiệm vụ rất quan trọng của Đại hội Đảng lần thứ XIII; hoạch định Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025, đặc biệt là hướng đến mốc năm 2030 kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng. 

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ nhấn mạnh, dù là cuộc điều tra thống kê về dân số và nhà ở định kỳ nhưng đây là một cuộc tổng điều tra mà Trung ương và Chính phủ, Quốc hội rất quan tâm và hết sức coi trọng về mặt chất lượng, để đánh giá chất lượng dân số, chất lượng về điều kiện sống và nhà ở, chứ không đơn thuần chỉ là chỉ tiêu về mặt số lượng; hướng tới chuyển trọng tâm từ việc kiểm soát số lượng dân số sang chất lượng, gắn vấn đề dân số với phát triển bền vững và thực hiện Mục tiêu thiên niên kỷ của Liên hợp quốc. Đây cũng là khác biệt lớn nhất của cuộc tổng điều tra lần này, vì vậy, dữ liệu đầu ra phải đảm bảo đầy đủ nhất, chính xác nhất, chi phí tiết kiệm nhất, thời gian thực hiện ngắn nhất. Các bộ, ngành, địa phương phải phối hợp trong xác định nội dung các câu hỏi điều tra, không thể bài cũ soạn lại. Thống kê không chính xác sẽ dẫn đến các quyết sách rất bị động.  Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng cũng mong các bộ, ngành áp dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin, cuộc cách mạng 4.0 trong điều tra thống kê, để cuộc tổng điều tra nhanh,vv gọn, tiết kiệm, chất lượng cao.